Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Dostluk, topluluk içinde insanların filvaki nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Hak değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, maşerî yaşamın gerçekleşmesini hazırlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kategorik sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içinde insanların gidişat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte hukuk, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Dostluk, insanlık seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten konseptlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini hazırlamak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğru ve seçimın hepsidür. Henüz münteşir bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşerî yaşlakin düzenidir. Dostluk Lügat Anlamı Dostluk kelimesi Arabi “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “doğru” kelimesinin çoğmehabetli “ilenme’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na nazaran hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet demeında da kullanılır. Beceri Anlamı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu bâtınin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde üs olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu vadi kısmına Özel Dostluk, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun sarrafiyelıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öbür toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle dublör nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk vadiında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek bâtınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden çeşitli hukuk dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal konseptleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet içinde bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Pratik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk içinde yaşayan insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çaldatmaışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni yaşamın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun tabii bünyesına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına orantılı tutulmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de sınırlıdır; konuşu yokluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir kombinezon altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak gerçeklik kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere dü çeşitli anlamda kullanılır. Hak haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet demeında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni katmak uğrunda ruzuşeb ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk vadiında hukuki kıymet olarak lügat konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk bâtınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bâtıneren kurallar tamlıkü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni himaye etmek, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her dakika adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta zıtmıza kurulu hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk demeında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi zıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içinde olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşlakin uyacak, hem de bu maşerî yaşamın amerikan barış içinde sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü esenlamaya çaldatmaışacaktır.